|
Боронғолоҡ ауаздары килгәндәй |
Новости » История | |
| Венгриянан килгән ғалимә Башҡортостан иленән хайран. Венгрияның Кечкемет педагогия институты профессоры Мария Луиза Коперницкине-Торма рус телендә иркен һөйләшә. Ә уның ағаһы – башҡорттар, беҙҙең тел үҙенсәлектәре хаҡында бер нисә хеҙмәт авторы Йожеф Торма башҡортса ла һәйбәт кенә белгән, тиҙәр. Ҡайһы бер ғалимдарҙың иҫкә алыуынса, хатта үҙенә русса хәбәр һалһаң, мин башҡортса ла аңлайым, башҡортса әйтегеҙ, тип өндәшкән. Исемен беҙҙеңсә әйләндереп, Йософ, тип мөрәжәғәт итеүҙе һораған әле. Үкенескә күрә, башҡорттар менән мөкиббән китеп ҡыҙыҡһынған, мадьярҙар менән беҙҙең милләт араһында бик күп уртаҡлыҡ тапҡан ғалим ун йыл элек вафат булып ҡалған. Әлеге конференцияға уның бер туған һеңлеһе Мария Луиза маҡтаулы ҡунаҡ булараҡ саҡырылған.– Башҡортостанға беренсе килеүегеҙме?– СССР-ҙа булғаным бар ине, тик был яҡтарға, Уралға, юлым төшкәне булманы. Ә шулай ҙа үҙемде сит кеше кеүек тоймайым, бөтәһе лә күңелемә әйтеп бөткөһөҙ яҡын, ҡәҙерле миңә бында. Ағайым Йожеф Торма Башҡортостанды бик яратты, был тарафтарға юлға сығыр булһа, йөҙө яҡтырып, күҙҙәре балҡып китә торғайны. Уның һеҙгә ҡарата күңел йылыһын миңә күскәндер. Өфөгә бик теләп килдем. Тарихығыҙҙың бай, телегеҙҙең яғымлы, күңелегеҙҙең яҡты икәнен ағайым һөйләгәндәрҙән, китаптарҙан, башҡа сығанаҡтарҙан белә инем, хәҙер үҙ күҙем менән күреп инандым инде.– Ҡайҙарҙа булып өлгөрҙөгөҙ? Өфө оҡшанымы?– Ҡышҡы, һыуыҡ илдә цитрус үҫемлектәренең ишелеп үҫеүенә хайран ҡалдым. Лимонарий хайран итте. Үҙ ерегеҙҙә үҫкән лимонды ла ҡушып, шифалы башҡорт балы менән сәй эсеп алһаң, бөтөнләй сырхау алмаҫ (ихлас йылмая). Өфө күркәм, үҫешкә ҡоролған ҡала, хәрәкәт хәтәр, ҙур булһа ла, юлдарығыҙ тигеҙ, миңә оҡшаны был. Рәсәйҙә юлдар – баш ауыртыуы, тиһәләр ҙә… Филармонияла булдыҡ. Халыҡ йырҙары, ысынлап та, мөғжизә, нисектер уларҙан боронғолоҡ ауаздары килгәндәй.– Ҡурай моңон ишеттегеҙме?– Ишеткәнем бар ине, уның моңо мине генә әсир итмәгәндер. Ҡурай һеҙҙең ғорурлыҡ ҡына түгел, йәшәү рәүеше лә шикелле. Уның хатта дәүләт символдарында ла урын алғанын беләм. Ҡурайсылар ансамблен ҡунаҡҡа саҡырып, үҙемдең тыуған ҡалам Кечкемет халҡын хайран итһәң икән, тип хыялға бирелдем. Йәйен беҙҙә халыҡ-ара фольклор байрамы үтә, ниңә башҡорттарға килмәҫкә?!– Башҡорт һөйләшендә венгр телендәге оҡшаш һүҙҙәрҙе ишетмәнегеҙме?– Оҙаҡ йылдар венгр теле грамматикаһынан дәрестәр бирҙем, ә хәҙер студенттарҙы итальян теленә өйрәтәм. Ағайым тиҫтәнән ашыу тел белде. Башҡортса һөйләшә ине. Уның тарих, этнография менән ҡыҙыҡһыныуы беҙгә лә күсте. Шуға мин һәр халыҡтың, әҙ һанлымы ул, йә бөтөп барамы, йә, киреһенсә, бик үҫеш аламы, теленә айырым ихтирам һәм иғтибар менән ҡарайым.Башҡорт телендә оҡшаш һүҙҙәр осрай. Мәҫәлән, алма венгрҙа ла алма. Беҙҙең телсе ғалимдар, венгр телендә төрки тамырлы һүҙҙәр күп, тип бара. Уларҙың күбеһе башҡорт теленәндер, бәлки, һеҙҙең телсе ғалимдарға быға иғтибар итергә кәрәктер, тип уйлайым.– Конференция тәьҫораты нисек?
– Башҡорттарҙың тарихы хаҡындағы сығыштар оҡшаны. Рухи донъя, ҡомартҡылар тураһында ҡайғыртҡан, аңғартҡан һөйләшеүҙәр бер ҡасан да һөҙөмтәһеҙ ҡалмаҫ, моғайын, тип уйлайым. Ағайым, башҡорттарҙың рухи хәле, эске донъяһы бик юғары, ти торғайны. Дөрөҫ икән. Тағы шуныһына һөйөнәм, мин ағайымдың яҡты рухы менән осраштым.
|
||
| | Напечатать | Комментарии (0) | ||
| [30 марта 2010] | Просмотров: Опубликовал: admin | Оцени статью! |
Информация
Комментировать статьи на нашем сайте возможно только в течении 30 дней со дня публикации.
{allpages}